بمب های دودزا یا دود رنگی نوعی وسیله برای آتش بازی هستند که با مشتعل شدن، دود زیادی از خود متصاعد می کنند. از دودهای رنگی می توان برای سیگنال دهی، جلوه های ویژه در فیلم و عکس و به عنوان بخشی از جشن ها استفاده می شود. بمب دودزا علاوه بر جلوه زیبا و رنگارنگ، به آلودگی هوا نیز کمک می کنند که در ادامه به مضرات دود رنگی برای محیط زیست می پردازیم.
خطرات دود رنگی برای محیط زیست:
در کنار زیبایی و جلوه دادن به فضا، دودهای رنگی برای محیط زیست خطراتی دارند. زیرا با مواد شیمیایی ساخته شده و دود آن ها هوا را آلوده می کند. در اینجا نحوه عملکرد آن ها و ایمنی و مضرات دود رنگی برای محیط زیست را بررسی می کنیم.
بمب دود زا از چه موادی ساخته شده اند؟
- اکسید کننده: پتاسیم نیترات جزء اصلی باروت دودهای رنگی است که باعث انتشار دود می شود.
- سوخت: نوعی شکر یا نشاسته است که برای آزادسازی انرژی استفاده می شود.
- رنگ: در صورت ایجاد دود زنگی، ممکن است از رنگدانه آلی پودری استفاده شود.
- خنک کننده: جوش شیرین، بی کربنات سدیم یا منیزیم برای جلوگیری از داغ شدن واکنش به کار می رود.
- بایندر: قبل از شروع واکنش، مواد را در کنار هم نگه می دارد. برای بمب های دودی تجاری، این ممکن است نیتروسلولز یا یک ترموپلاستیک بدون هالوژن باشد. این مواد بسیار قابل اشتعال هستند و اجازه می دهند دود در هنگام داغ شدن بمب آزاد شود.
- فشفشه: باعث شعله ور شدن بمب می شود.
آیا بمب دودزا با محیط زیست سازگار است؟
خیر. همانطور که در بالا گفته شد، یکی از اجزای اصلی بمب دودزا، نیترات پتاسیم است. پتاسیم نیترات یک ماده معدنی طبیعی است که به عنوان یک ماده شیمیایی توسط باکتری ها و بعنوان رسوبات کریستالی در غارها تولید میشود. با این حال، برای مصارف تجاری مانند بمب دودزای رنگی به صورت مصنوعی با ترکیب کلرید پتاسیم با نیتراتی مانند نیترات سدیم یا اسید نیتریک ساخته می شود. این فرآیند برای بسیاری از مصارف تجاری مانند ساخت مواد منفجره، کود و… استفاده می شود.
با این وجود، دودهای رنگی سطح بالایی از گازهای گلخانه ای (GHG) منتشر می کنند. این موضوع عمدتا به دلیل عوارض جانبی استفاده از نیترات پتاسیم است؛ هنگامی که این ماده شیمیایی آزاد می شود، بخشی از آن توسط گیاهان و خاک جذب می شود. باکتری های موجود در خاک، اجزای آن را تجزیه کرده و اکسید نیتروژن آزاد می کنند. مضرات دود رنگی برای محیط زیست واقعی است زیرا انتشار اکسید نیتروژن به طور باورنکردنی به محیط زیست آسیب می رساند. این ماده باعث ایجاد باران اسیدی، شکوفه های مضر جلبک ها، و بسیاری از پیامدهای سلامتی برای انسان ها و حیوانات می شود.
آیا دود رنگی باعث آلودگی هوا می شود؟
بله؛ از بسیاری جهات بمب های دودزا به آتش بازی شبیه هستند. آن ها حاوی خمان اجزای ضروری (عامل اکسید کننده، سوخت و چسب) هستند و می توانند در آلودگی هوا نقش داشته باشند.
پس از تحقیقات متعدد در مورد مواد آتش بازی، محققان چندین یافته مربوط به آن را مشاهده کردند؛ ازجمله:
بمب های دودزا ذرات معلق (PM) را در جو تولید می کنند که به عنوان ذرات آلاینده شناخته می شوند. آلودگی با ذرات نوعی آلودگی هواست که از ترکیب ذرات جامد و قطرات مایع موجود در هوا تشکیل شده است.این ماده می تواند باعث مشکلات سلامتی مانند بیماری های تنفسی، بیماری قلبی و سرطان ریه شود.
تولید سطح بالایی از (PM) به عنوان یکی از مضرات دود رنگی برای محیط زیست شناخته می شود. وقتی فردی این ماده را استنشاق می کند، ریه ها برای دفع این ذرات باید سخت کار کنند و اگر دفع نشود، در ریه رسوب می کند که این امر در کودکان بسیار خطرناک است.
آیا بمب های دودزا سمی هستند؟
علاوه بر خطر ذزات معلق، مواد شیمیایی سمی دیگری نیز در استفاده از بمب های دودزا نقش دارند. این مواد شامل مقادیر کمی آرسنیک، پتاسیم، کلر و فلز مس است. فلزات سنگین آرسنیک و مس از اهمیت خاصی برای سمیت برخوردار هستند. حتی در مقادیر ناچیز، این عناصر می توانند باعث آسیب اندام های متعدد شود. تحقیقات نشان می دهد قرار گرفتن در معرض این مواد منجر به علائمی مانند مشکلات قلبی و اثرات عصبی مانند گرفتگی عضلات، بی حسی و درد شود. این عوارض سبب اهمیت مضرات دود رنگی می شود.
خطرات دود رنگی برای حیوانات چیست؟
همانطور که بحث شد، بمب های دودزا مواد سمی منتشر می کنند که حیوانات می توانند استنشاق کنند. دود به طور بالقوه می تواند منجر به مشکلات تنفسی و سایر مشکلات سلامتی برای حیوانات شود. علاوه بر این اگر از بمب های دودزای صدا دار استفاده کنید، صدای بلند تولید شده بر اثر انفجار، می تواند حیوانات را آزار دهد و منجر به اضطراب و تغییرات رفتاری شود.
صداهای بلند و غیر طبیعی، رفتار طبیعی و الگوهای ارتباطی گونه های مختلف را مختل می کند. دانشمندان دانشگاه آنگلیا راسکین در این باره توضیح می دهند که صدای بمب دودزا می تواند منجر به استرس، سردرگمی و حتی آسیب فیزیکی در حیوانات شود. همچنین می تواند در تولید مثل، مهاجرت و شکار اختلال ایجاد کند. علاوه بر این، آلودگی صوتی باعث می شود حیوانات زیستگاه خود را ترک کنند و منجر به کاهش جمعیت آن ها می شود.
چگونه این خطرات را کاهش دهیم؟
شما می توانید با خرید دود رنگی از پارتی کالا و استفاده صحیح از آن ها و در مکان مناسب مضرات دود رنگی را کاهش دهید. از دود رنگی فقط در فضای باز، دور از مواد اشتعال زا و درختان و حیوانات استفاده کنید و مطمئن شوید افراد حساس مانند کودکان در معرض مقدار زیادی از دود قرار نگرفته باشند. همچنین رعایت قوانین مکان های مختلف را برای این کار در نظر بگیرید.